ما معمولا وقتى مى‏ گوييم فلان شخص مسلمان است يا مسلمان نيست نظر به واقعيت مطلب نداريم. 

از نظر جغرافيايى، كسانى را كه در يك منطقه زندگى مى‏ كنند و به حكم تقليد و وراثت از پدران و مادران، مسلمانند، مسلمان مى ‏ناميم و كسانى ديگر را كه در شرايط ديگر زيسته ‏اند

 و به حكم تقليد از پدران و مادران، وابسته به دينى ديگر هستند، يا اصلا 

بى‏‌دينند، غير مسلمان مى ‏ناميم.

بايد دانست اين جهت ارزش زيادى ندارد،نه در جنبه مسلمان بودن و نه در جنبه نامسلمان بودن و كافر بودن؛ آنچه از نظر واقع با ارزش است اسلام واقعى است و آن اين است كه شخص قلبا در مقابل حقيقت تسليم باشد، در دل را به روى حقيقت گشوده باشد تا آنچه كه حق است بپذيرد و عمل كند.

اسلامى پذيرفته است که بر اساس تحقيق و كاوش از يك طرف و تسليم و بى‏ تعصبى از طرف ديگر باشد.

براى نشان دادن اين حقيقت كه ممكن است کسانی تسليم حقیقت باشند و لو آنكه اسماً مسلمان نباشند، دكارت، فيلسوف فرانسوى- مطابق اظهارات خودش- نمونه خوبى است.

در شرح حال وى نوشته ‏اند – که وقتی در تحقیقاتش- به موضوع انتخاب دين رسيد، مسيحيّت را كه در كشورش دين رسمى بود انتخاب كرد.ولى يك سخن جالب دارد و آن اين است كه مى ‏گويد:من نمى ‏گويم مسيحيت حتماً بهترين دينى است كه در همه دنيا وجود دارد؛من مى‏ گويم در ميان اديانى كه الآن من مى‏ شناسم و به آنها دسترسى دارم مسيحيت بهترين دين است.من با حقيقت، جنگ ندارم؛شايد در جاهاى ديگر دنيا، دينى باشد كه بر مسيحيت ترجيح داشته باشد؛ و از قضا ايران را به عنوان يك كشورى كه از آنجا بى‏ خبر است و نمى‏ داند مردم آنجا چه دين و مذهبى دارند مثال مى‏ آورد؛مى‏ گويد من چه مى‏دانم؟ شايد مثلًا در ايران دين و مذهبى وجود داشته باشد كه بر مسيحيت ترجيح دارد.

اين‌گونه اشخاص را نمى ‏توان كافر خواند،زيرا اينها عناد نمى ‏ورزند،... اينها در مقام پوشاندن حقيقت نيستند.

ماهيّت كفر، چيزى جز عناد و ميل به پوشاندن حقيقت نيست.اينها – امثال دکارت مسیحی- «مسلم فطرى» مى‏ باشند.

اينها را اگر چه مسلمان –به معنای متعارف- نمى‏ توان ناميد ولى كافر هم نمى ‏توان خواند.

مجموعه‏ آثاراستادشهيد مطهرى (عدل الهی)، ج‏1، ص: 312-269-

با تلخیص و ویرایش